Dodenherdenking zaterdag 4 mei 2024
Uitgegeven op 15-04-2024 om 12:52  |  link  |  bewaar  |  print

Overleven in een Jappenkamp
Dodenherdenking zaterdag 4 mei 2024

HIPPOLYTUSHOEF - Het 4 mei comité Wieringen schenkt dit jaar tijdens de Dodenherdenking speciale aandacht aan een stukje geschiedenis dat wellicht niet bij iedereen bekend zal zijn: Nederlands-Indië en de Japanse interneringskampen.



Ooggetuigenverslag
De dodenherdenking op Wieringen dit jaar gaat over een ooggetuigenverslag van een kleine kampbewoner, een jongen die geboren werd eind 1941. Zijn vader werd kort daarna gevangen genomen en tewerkgesteld aan de Birma-spoorweg. Enkele maanden later overleed hij. Zijn vrouw en kind komen terecht in kamp Ambawara 6. De moeder wordt vaak geslagen en maakt eten van alles wat er te vinden is: van mussen tot aan kakkerlakken en torren. Uiteindelijk overleven ze de oorlog, die daar officieel op 15 augustus 1945 eindigde.
Aan deze lijdensweg in Indonesië komt voor deze jongen en zijn moeder een eind als zij in januari 1946 op transport gaan naar Nederland. De oorlog is dan wel voorbij, maar de ontberingen in het Jappenkamp kunnen ze niet vergeten.

Herdenkingsbijeenkomst
Dit waargebeurde verhaal is door het 4 mei comité Wieringen opgetekend en staat centraal tijdens de jaarlijkse herdenkingsbijeenkomst in de Hippolytuskerk. De bijeenkomst met de titel “Kleine kampbewoner” start om 18.30 uur. Tijdens de bijeenkomst wordt het verhaal uit het Japanse interneringskamp opgevoerd, een vertegenwoordiger van de gemeente houdt een toespraak en het geheel wordt muzikaal ondersteund door het Museumkoor en Harmonieorkest Apollo. Ook worden de namen genoemd van alle oorlogsslachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog op Wieringer grondgebied zijn omgekomen. De bijeenkomst is vrij toegankelijk voor alle geïnteresseerden. Aansluitend is er een stille tocht naar de begraafplaats Zandburen voor een korte ceremonie bij de graven van de geallieerden waar om 20.00 uur twee minuten stilte wordt gehouden.

Nederlands-Indië
De 2e Wereldoorlog begon voor Nederland op 10 mei 1940 met de inval van de Duitsers. Maar in deze tijd was het Koninkrijk der Nederlanden vele malen groter. In Azië vielen ook Nederlands-Indië en Papoea-Nieuw-Guinea onder ons bewind.

Duitsland, Japan en Italië sloten op 27 september 1940 een alliantie, zij vormden samen de ‘asmogendheden’. Na de aanval op Pearl Harbour kreeg Japan de handen vrij om het rijk uit te breiden. In december 1941 werd Borneo aangevallen en al spoedig landden de Japanners op veel meer eilanden. Na de slag om de Javazee waren de geallieerden met de Nederlanders de macht kwijt en op 9 maart 1942 moest men zich overgeven.

Japanse bezetting
Japan zag zich als bevrijder van de miljoenen Aziaten. Het Japanse militaire regime dat vanaf 1942 de dienst uitmaakt in Indonesië had als motto: “Azië voor de Aziaten”. De Japanners zagen alle Europeanen als vijanden vanwege de eeuwenlange onderdrukking van de oorspronkelijke bevolking.

Ook veel Indonesiërs zagen nu dat de Europeanen te verslaan waren. De Nederlanders en zij die meestreden tegen de Japanners, en dus vijand waren van het keizerrijk Japan, werden opgesloten in Japanse interneringskampen, de zogenaamde ‘Jappenkampen’.

Japanse interneringskampen
De Japanse soldaten was op harde wijze ingeprent dat een krijgsgevangene een laf en minderwaardig schepsel was. Burgers en krijgsgevangenen werden vastgehouden tijdens de Japanse bezetting. Er was een onderverdeling in krijgsgevangenkampen voor militairen en kampen voor burgers.

Veel mannen, militairen en romoesja's (een van Java afkomstige arbeider), aangevuld met burgers werden ingezet als dwangarbeiders aan de Birma-spoorweg, de zogenaamde ‘dodenspoorlijn’ in Birma en Thailand en de Pakanbaroe-spoorweg op Midden-Sumatra. Ook werden ze als dwangarbeider ingezet voor het aanleggen van vliegvelden, voor het werk in de mijnen of naar Japan gebracht om daar te werken in de fabrieken ten bate van de oorlogsindustrie.

De burgerkampen waren dan weer onderverdeeld in kampen voor mannen
(en oudere jongens) en vrouwen met kinderen tot en met tien jaar. Naarmate de oorlog vorderde en Japan wist dat het zou gaan verliezen werden de omstandigheden snel nog slechter.

In de burgerkampen was vaak een groot tekort aan voedsel, water en medicijnen. Latrines waren vaak verstopt waardoor besmettelijke ziektes vrij spel kregen en in de overvolle slaapvertrekken wemelde het van de wandluizen, vliegen en ratten. Zendingen van het Rode Kruis werden vaak eerst door de Japanners afgeroomd. De Japanners waren ook wreed tegen de burgers en krijgsgevangenen die vaak onder zeer slechte omstandigheden leefden. In de kampen heerste een zeer streng - en vaak onmenselijk - regime.

Einde van de oorlog en de kolonisatie
De oorlog eindigde op 15 augustus 1945 en op op 17 augustus 1945 werd de Indonesische Republiek uitgeroepen. Toch was toen het leed nog niet voorbij. De ‘Bersiap-periode' brak aan, een periode zonder bestuur. Er waren geen geallieerden en de Indonesiërs waren de Europeanen, Indo’s, Chinezen en Molukkers zeer vijandig gezind. In eerste instantie werden de bezetters (Japanners) nu ook de bewakers, om bescherming te bieden tegen pemoeda’s (de Indonesische vrijheidsstrijders).

Tijdens de Bersiap werd door Indonesische nationalisten gepoogd af te rekenen met alles wat niet-inlands was. De nationalisten wilden met hun acties duidelijk maken dat de tijd van koloniale overheersing voorbij was.