Nu op Kerkplein: Houten treinrails met treinwagonnetjes

Tuut
Door: Gerard Laernoes

Uitgegeven op 24-01-2013 om 16:12

Tuut

Als kind kende ik het woord tuut al.
Niet in de betekenis van een kom chocolademelk.
Een tuut was een wout, een diender, een agent.
Als er 'tuut' werd geroepen was het oppassen geblazen.
Stoppen met alle bezigheden en dekking zoeken.


(Illustratie Hilco Visser)

Deden we als kind nu zoveel kwaad?
We smookten stiekem een filtersigaret die we voor vijf cent aanschaften.
Regelmatig stookten we een fikkie.
En belletje trekken was een favoriete bezigheid.
Met een touw bonden we twee deurknoppen aan elkaar en wachtten af wat er gebeurde als we op de bijbehorende bellen drukten.
Beursje trekken was ook een geliefd spelletje. Een portemonnee op straat leggen.
En als iemand die op wilde rapen gauw wegtrekken met een visdraadje dat er aan vast zat.
Ja kinderen, we hadden dan wel geen Nintendo DS, maar we vermaakten ons evengoed prima.

Het was allemaal vrij onschuldig, maar het was toch kattenkwaad.
En spannend, het was eigenlijk nog het mooist als er een tuut om de hoek kwam.
Hij was niet onze beste vriend zoals ze me tegenwoordig willen doen geloven.
Eerlijk gezegd hadden we een aversie tegen blauw op straat.
En nog heb ik het idee dat ik goed moet oppassen.
Heb ik mijn gordel wel om? Rij ik niet te hard?
Ze liggen overal op de loer om je op de bon te slingeren.
Breek me de bek niet open.

Op Wieringen leerde ik een andere betekenis van het woord 'tuut' kennen.
Heel wat sympathieker dan ik voorheen gewend was.
Een lekkere kom warme chocolademelk op het moment dat je er vreselijk aan toe bent.
'EEN TRAKTAATSIE!', om het met de woorden van kleinzoon Hendrik te zeggen.

Over deze sukkelaad hieronder een verhaal van August Pruimboom uit het Wieringer alfabet.
De illustratie is van Hilco Visser.


Gerard Laernoes,
24 januari 2013,

C is van chocola, in ’t Wierings sukelaad

Chocola wordt uitgesproken als sukelaad of sukkelaad.
Hieraan kunnen we nog toevoegen, dat een s aan het begin van een woord in de meeste gevallen krachtig wordt aangezet.

In vaste vorm was chocola het meest bekend als flikjes en sukelade-repen. Cacao in poedervorm werd gewoonlijk poeier genoemd.
Men sprak van poeiermelk en poeierpap, terwijl dit laatste ook wel bekend was als Noeversepap (chocoladevla).
De vraag of iemand een kopje chocolademelk wou, werd dikwijls gesteld in de vorm van: “wil je een kopke poeier?”
Met water aangelengde cacao noemde men soms ook wel poeielaad.

Chocolademelk werd dikwijls gedronken als een soort gezelligheidsdrank. Hier kunnen we ook de túút toe rekenen, die
’s winters met het schaatsen op het ijs werd genuttigd.
Deze bestond uit warme melk met sago en kaneel.
Een preventieve maatregel tegen kou vatten was het drinken van warme melk waaraan anijs of een salieblaadje was toegevoegd.
Had men desondanks een kou niet kunnen voorkomen, dan was warme melk met enkele druppels Haarlemmerolie een veel toegepast recept.
Bij feestelijke gelegenheden dronken de mannen jenever of brangdewien mit neut (brandewijn met een beetje nootmuskaat). Voor de vrouwen was er wien (wijn), avvekaat of bòòntjes (brandewijn met rozijnen).

Voor de dagelijkse thee en kòvvie of kòfje moest men eerst water aan de kòòk brengen. Als dit warm werd begon het te swóége (razen), tot het deksel begon te flòddere (op en neer gaan), waarna de kwalm (damp) er af kwam.
Thee zette men in een treppot (trekpot) en koffie in een lolle- of konkelpot. Bij het uutskenke (uitschenken) mocht men niet te veel huzzele (schudden) daar men anders blade of prut in het kopke kreeg. Alleen in het eerste kopje deed men suker of een kluutje (kandijklontje).
Natuurlijk mocht het niet pislèèuw (pies-lauw) zijn, maar was het nog te heet, dan dronk men soms wel met kleine zuupkes (slokjes) uit het bakje (schoteltje). Werden hierbij koekjes of snoepjes aangeboden, dan was een zogenaamde Wieringer greep twee stuks.
Het in de thee of koffie soppe (dopen) van een koekje was geen handeling waar men vreemd van op keek.

Voor de komst van de waterleiding was men aangewezen op een pet (welput) of regenbak. Hoewel een welput goed water leverde, gaf men voor huishoudelijk gebruik toch de voorkeur aan bakwater.
Het hemelwater, dat via de dakgoot in deze gemetselde put vergaard werd, was niet altijd even helder. Op een regenbak zag men naast een aker en een halve cocosnoot als drinknap dan ook dikwijls een waterfilter staan.
Ontleend aan het ongemak van het onverhoeds in de put vallen van de aker was het gezegde: ‘hij heeft de aker in de bak”, bij een ongewenste zwangerschap. Maar voor een handeling die niet zulke ernstige gevolgen zou hebben luidde het gezegde: “deer zal het bakwater niet naar smake.”