Duitsers jatten onze radio's
Uitgegeven op 21-01-2019 om 14:57  |  link  |  bewaar  |  print

HOLLANDS KROON - Ingezonden artikel door Kees Zwaan


De heer Klerk, Wim en Jan Schene, Willem Niestadt en Piet Schrieken leveren hun radiotoestellen in op 26 mei 1943. (Niestadt fotocollectie, Zijper Museum, Schagerbrug)

Al snel na de bezetting van Nederland in mei 1940 verboden de Duitsers om naar anti-
Duitse zenders te luisteren. Alleen door de bezetter gecontroleerde uitzendingen en -zenders mochten ontvangen worden. Vanaf 13 mei 1943 moesten zelfs alle radiotoestellen ingeleverd worden.

In 1941 werd het 'luistergeld' ingevoerd waarbij alle toestellen werden geregistreerd door de PTT. Het bleek dat er meer naar de BBC werd geluisterd dan naar door de Duitsers goedgekeurde zenders. De bezetter had allerlei ideeën om het 'illegale' luisteren tegen te gaan. Men overwoog bijvoorbeeld 'sterilisatie' van de radiotoestellen waarbij na het vastsolderen van de afstemcondensator slechts één duitsgezinde zender kon worden beluisterd. Hier en daar in het land was de bezetter al over gegaan tot inbeslagname van radio's wegens 'deutschfeindlichen Verhaltens der Bevölkerung'. De Nederlanders zouden via Londen worden opgehitst tegen Duitsland. Tenslotte koos de bezetter voor 'confiscatie' van alle radio's. Een groot aantal radio's werd ingenomen. Zelfs postduiven moesten ingeleverd worden; men zou wel eens een bericht naar Engeland kunnen sturen. Gedreigd werd met strenge straffen variërend van een flinke boete tot twee jaar gevangenisstraf of zelfs de doodstraf. Veel Nederlanders gaven geen gehoor aan het bevel van de bezetter maar verstopten hun waardevolle bezit op de gekste plaatsen. Zo zijn er heel wat toestellen verborgen in konijnenhokken, onder de vloer, in het hooi of in de schoorsteen. Sommigen begroeven hun 'Philips' in de tuin. De toestellen die werden ingeleverd waren hoofdzakelijk van het Eindhovense merk, maar ook Blaupunkt, Bell en Novak radio's mochten de Duitsers in ontvangst nemen.

Kristalontvanger
Het mocht allemaal niet baten. De BBC bleef druk beluisterd. Vooral de uitzendingen van 'Radio Oranje' waarin koningin Wilhelmina vaak een toespraak hield, waren erg populair. Tijdens die uitzendingen waren ook gecodeerde boodschappen voor het verzet te horen. De uitzendingen die zowel via de lange-, midden- als kortegolf konden worden ontvangen, begonnen altijd met de woorden: 'Goeden avond luisteraars, op zee, in het vaderland of waar ook ter wereld.' De Duitsers trachtten met stoorzenders roet in het eten te gooien, wat maar ten dele lukte. Sommige handige jongens knutselden een kristalontvangertje in elkaar waarmee zonder stroom een aardige ontvangst werd verkregen. In de jaren zestig verkocht Philips een 'nostalgisch' bouwpakketje voor een kristalontvanger, gebaseerd op het bouwschema uit de oorlogsjaren...